Nijmegen spoort wel ?/!
(Een vraagteken omdat we het nog niet zo zeker weten en een uitroepteken omdat we erop vertrouwen dat het uiteindelijk wel zo zal blijken te zijn!) is een werkgroep van in Nijmegen actieve cultuurhistorische organisties en enkele betrokken particulieren Historische vereniging Numaga, Gilde Nijmegen, Stichting Nijmegen Wederopbouwstad, erfgoedvereniging Heemschut Gelderland-kring Nijmegen.
Nijmegen spoort wel ?/!
Of hier erfgoed bedreigd wordt is volgens mij niet de goede vraag, er wordt een nieuw station gebouwd waarin erfgoed wordt opgenomen, hoe dat gaat is de vraag. De ‘cultuur historische waarden’ zijn door de Gemeente en Prorail hoog op de agenda gezet. De vraag is hoe de dramatische geschiedenis van dit station in het nieuwe station een betekenisvolle plek krijgt. Zie onze doelstelling, onze missie en ons motto, geformuleerd in ons weiterbauen verhaal. “Het gaat ons niet in de eerste plaats om het in stand houden van objecten uit een verleden dat voorbij is, maar om het zoveel mogelijk begrijpelijk, zichtbaar en beleefbaar houden van de wordingsgeschiedenis van het gebouw in de nieuwe ontwikkeling. De rampen in de oorlog behoren ook tot ons erfgoed. Ook dat bepaalt onze identiteit, de rampen misschien nog wel meer dan wat bewaard is gebleven. De eisen die een hoogfrequent spoor stelt en de enorme toename van het aantal reizigers verdienen onze aandacht net zozeer als de resten van het station uit andere tijden. Een moderne stadspoort van allure is minstens zo belangrijk als de sporen van haar verleden.”
Deze benadering is voor sommigen onwennig. Men lijkt tot nu toe tevreden met de identificatie van de waardevol geachte onderdelen en de juridische ‘bescherming’ daarvan. Volgens mij begint het dan pas. De geschiedenis is voorbij, die er geweest. Behoud daarvan is onmogelijk, wat je ook doet, je maakt altijd iets nieuws dat gericht is op een toekomst, nieuwe functies, nieuwe eisen en wensen, nieuwe verhalen. Cultuur historie is een nooit eindigend verhaal waaraan wij, of we dat nu willen of niet, steeds nieuwe hoofdstukken toevoegen, het verleden daarin een zinvolle rol laten spelen dat is de kunst en dat heeft maar zeer ten dele te maken met ‘behoud’. Wat doe je met al dat waardevols in het nieuwe leven van een gebouw, dat is de vraag. Die vraag wordt vaak niet bewust gesteld en heel armoedig aangepakt, daar kan Heemschut volgens mij een heel sterke bijdrage leveren. Omdat opdrachtgevers en gemeentelijke functionarissen vaak andere zorgen hebben. Wij van “Nijmegen spoort wél?/!” hebben dit expliciet als onze missie geformuleerd. We proberen daar inspiratie voor te geven aan de verantwoordelijken voor het project.
In het geval van dit station is dit bijzonder relevant omdat een compleet nieuw modern station moet worden gemaakt met opneming van cultuurhistorisch waardevolle restanten van twee totaal tegenstrijdige architecturen. Het negentiende eeuwse station van Peters is in de oorlog zwaar beschadigd en daar heeft van Ravesteyn na de oorlog een Italiaans stadspleintje met Campanile naast gezet. En daaraan is in de loop der jaren van alles versleuteld. Buitengewoon boeiende stapeling van architecturen, die zinvol opgenomen moeten worden in het nieuwe station. Een voor Nederland unieke opgave waar Prorail en Gemeente heel goed inspiratie bij kunnen gebruiken. Vooralsnog is de ontwerpopgave in tweeën geknipt en de scheiding ligt precies op de ‘Petersgevel’, terwijl wij denken dat het één ontwerpopgave moet zijn waarvan het hart gevormd wordt door de Petersgevel. Daar is nog een lange weg te gaan!
Dus erfgoed ‘bedreigd’? Zo simpel ligt het niet. Welke toekomst willen we maken, waarin erfgoed een plek heeft? Het woord erfgoed is eigenlijk niet goed, alsof ‘erfgoed’ een duidelijk bepaald ding is, dat ‘bedreigd’ of ‘gered’ kan worden. Het ligt veel genuanceerder. Erfgoed is verhaal op verhaal op verhaal…..eindeloos nieuwe verhalen, hopelijk een beetje leuke verhalen.
Ik ga 19 oktober zeker ook een paar voorbeelden laten zien van waar het volgens mij, en volgens veel anderen, goed gelukt is en waar het fout is gegaan. Met een paar conceptschetsen voor ons station die hopelijk laten zien wat we bedoelen met al deze kreten.